Crowdsourcing και μετάφραση

του Άγγελου Ζήκου

“Large groups of people are smarter than an elite few.”

James Surowiecki

  • Τι είναι το Crowdsourcing;
Twitter-Translation-Center-21
via

Το Crowdsourcing ή πληθοπορισμός, όπως έχει αποδοθεί ο όρος στην ελληνική, αποτελεί πρακτική που διαδόθηκε τα τελευταία χρόνια και χρωστάει τη διάδοσή της στην εξάπλωση του διαδικτύου σε κάθε άκρη του πλανήτη, εδώ και δύο περίπου δεκαετίες. Ορθολογικά δε, στηρίζεται στο ανωτέρω αξίωμα γνωστού Αμερικανού δημοσιογράφου, βάσει του οποίου είναι προτιμότερη η συνεργασία πολλών ανθρώπων στην επίτευξη ενός έργου παρά η ανάθεσή του σε μία μικρή ομάδα τεχνοκρατών. Ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Jeff Howe το 2006, σε ένα άρθρο του όπου περιγράφει διάφορες εφαρμογές της μεθόδου από εταιρείες ποικίλης εξειδίκευσης.[1] Πρόκειται για την ανάθεση ενός έργου σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων, ανάθεση που υπό «κανονικές» συνθήκες θα γινόταν σε έναν συγκεκριμένο επαγγελματία. Η ανάθεση γίνεται συνήθως σε εθελοντική βάση με τη μορφή ανοιχτής πρόσκλησης προς άπαντες ενδιαφερόμενους, ερασιτέχνες και μη, από τους οποίους ζητείται να συνεισφέρουν ανάλογα με τις δυνατότητες και τον χρόνο που μπορούν να διαθέσουν.

Ωστόσο, πρώιμα παραδείγματα χρήσης της μεθόδου μπορούμε να εντοπίσουμε αρκετές δεκαετίες πίσω, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το Λεξικό της Αγγλικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Το Oxford English Dictionary, για παράδειγμα, δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα υπό την καθοδήγηση του καθηγητή James Murray και με τη συνδρομή χιλιάδων εθελοντών.[2] Ο καθηγητής παρείχε στους εθελοντές βιβλία της προτίμησής τους, επιτυγχάνοντας έτσι την ενεργητική τους συμμετοχή μέσα από θέματα της αρεσκείας τους, ζητώντας τους ως αντάλλαγμα να καταγράψουν κάθε παράδειγμα όπου χρησιμοποιούταν μία συγκεκριμένη λέξη, μαζί με την ημερομηνία της πρώτης χρήσης της, τη σημασία της με βάση το εκάστοτε συγκείμενο, καθώς και άλλες πληροφορίες. Ύστερα από 70 χρόνια, το λεξικό ήταν έτοιμο προς διάθεση και αποτέλεσε το πρώτο παράδειγμα χρήσης του Crowdsourcing σε μαζική κλίμακα.

Πιο σύγχρονα παραδείγματα αποτελούν οι μεγάλες εταιρείες ή τα πασίγνωστα λογισμικά που έχουν μεταχειριστεί τη μέθοδο του Crowdsourcing και τις γνώσεις χιλιάδων ανθρώπων, προκειμένου να επιτύχουν τη μετάφραση συγκεκριμένου υλικού. γνωστά παραδείγματα οι Google, Wikipedia, Facebook, Ubuntu (λογισμικό Linux), ΤΕD, Worldwide Lexicon, Amazon, LEGO, Europeana και πολλά άλλα.

Φυσικά, όπως συμβαίνει με κάθε νέα ανακάλυψη και καινοτομία που επιφέρει αλλαγές στον τρόπο που μέχρι στιγμής σκεφτόμασταν, σχεδιάζαμε και ενεργούσαμε, το Crowdsourcing έχει προκαλέσει έντονη συζήτηση σε διάφορους κύκλους. Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με το Crowdsourcing σε σχέση με τη μετάφραση και θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε τα κύρια σημεία στα οποία έχει επικεντρωθεί η συζήτηση.

  • Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα του Crowdsourcing
what-is-crowdsourcing
via

Υπάρχουν διάφορες μορφές Crowdsourcing, οι οποίες στην πλειοψηφία τους στηρίζονται στη χρήση του διαδικτύου για τη διεκπεραίωσή τους: Crowdvoting, Crowdfunding, Wisdom of the Crowd, Microwork, Creative Crowdsourcing ή Inducement Prize Contests.[3] Όπως είπαμε, εδώ θα επικεντρωθούμε στη μετάφραση με βάση το Crowdsourcing, η οποία ουκ ολίγη ανησυχία έχει προκαλέσει στους απανταχού συναδέλφους μεταφραστές, αφού πολλοί προβλέπουν τον «θάνατο» του επαγγέλματος λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας. Για παράδειγμα, πολλοί μεταφραστές διαβλέπουν τη μαζική υπερίσχυση του Google Translate και τη συνακόλουθη απώλεια εισοδήματος που θα επιφέρει. Αυτό όμως είναι ένα διαφορετικό ζήτημα το οποίο θα εξετάσουμε αλλού και όχι εδώ.

Όπως και στις άλλες περιπτώσεις, η μετάφραση με βάση το Crowdsourcing αφορά στην πρακτική της ολοκλήρωσης μιας μετάφρασης από μία ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι συνεργάζονται -συνήθως σε εθελοντική βάση- αναλαμβάνοντας ο καθένας ένα κομμάτι του συνολικού κειμένου και χρησιμοποιώντας, πλέον, ηλεκτρονικές διαδικτυακές πλατφόρμες όπου αποστέλλεται και συντίθεται το έργο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ανά πάσα στιγμή υπάρχει διαθέσιμη μια μεγάλη δεξαμενή, γεμάτη από ανθρώπινο κεφάλαιο-δυναμικό και έτοιμη προς εκμετάλλευση. Πράγμα που σημαίνει κέρδος σε όρους κόστους και χρόνου.

Με βάση τη οπτική γωνία του καθενός, λοιπόν, το Crowdsourcing παρουσιάζει ορισμένα πλεονεκτήματα αλλά και ισάριθμα, τουλάχιστον, μειονεκτήματα. Για μία εταιρεία όπως το Facebook, παραδείγματος χάριν, η οποία προκρίνει τη συγκεκριμένη μέθοδο, το κύριο όφελος προκύπτει από τη μείωση ή και απαλoιφή του μεταφραστικού κόστους. Ωστόσο, την ίδια στιγμή το ίδιο το πλεονέκτημα του κόστους αποτελεί και μειονέκτημα σε όρους ποιότητας, με δεδομένη τη συμμετοχή πληθώρας ανθρώπων που δεν μοιράζονται απαραιτήτως τις ίδιες προτιμήσεις, αντιλήψεις, γνώσεις, κ.ο.κ. Άλλωστε, ακόμη και στην περίπτωση του Facebook που θεωρείται παράδειγμα επιτυχούς εφαρμογής της μεθόδου, μία μεγάλη ομάδα αποτελούμενη από επαγγελματίες μεταφραστές, επιμελητές και γλωσσολόγους διασφαλίζει ότι οι μεταφράσεις που προέρχονται από το κοινό πληρούν κάποιες προδιαγραφές και ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Το κόστος για την επιμέλεια, το Post-Editing όπως είναι γνωστό, εξακολουθεί να παραμένει υψηλό για τις εταιρείες, ενώ καθιστά και την εργασία των ίδιων των επιμελητών αρκετά δυσκολότερη, αφού καλούνται να επεξεργαστούν κείμενα με διαφορετικό ύφος και γλωσσικό επίπεδο (register).[4]

david-sipress-they-re-crowdsourcing-your-session-new-yorker-cartoon
via

Επιπλέον, ως προς το πρακτικό-τεχνικό κομμάτι, προκειμένου να έρθει σε πέρας ένα μεταφραστικό έργο αυτού του είδους, απαιτείται η δημιουργία μιας πλατφόρμας που θα υποστηρίξει και θα «στεγάσει» το όλο εγχείρημα. Επομένως, για μία εταιρεία που ενδιαφέρεται για την ποιότητα της μετάφρασης των προϊόντων της διεθνώς, στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πολύ πιο συμφέρουσα η ανάθεση του έργου σε επαγγελματίες μεταφραστές και σε εξειδικευμένες μεταφραστικές εταιρείες. Στην αντίθετη περίπτωση, τα σφάλματα των μεταφράσεων που βασίζονται στο Crowdsourcing μπορούν να οδηγήσουν σε παρανοήσεις και δυσλειτουργίες, η εκ των υστέρων αντιμετώπιση των οποίων μπορεί να αποδειχθεί χρονοβόρα, πολυδάπανη και «μπελαλίδικη».[5] Όπως έχει παρατηρηθεί, για κάθε μεταφραστικό έργο που θεωρείται παραπάνω από απλό και εύκολο, η πρακτική του Crowdsourcing κρύβει πολλούς κινδύνους.[6]

Το Crowdsourcing απαιτεί, επίσης, άρτια διαχείριση του έργου (project management), ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτείται ο συντονισμός δεκάδων, εκατοντάδων ή και χιλιάδων μεταφραστών. Αναπόφευκτα, οδηγούμαστε στο εξής ερώτημα: πώς είναι προτιμότερο να μοιράσω τον χρόνο μου – ψάχνοντας για τη λύση ο ίδιος ή συντονίζοντας το έργο κάποιων άλλων; Μάλιστα, πολλοί αναλυτές υπογραμμίζουν ότι είναι αυταπόδεικτο ότι η συνεργασία ανάμεσα σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων μπορεί να αποδειχθεί παραπάνω από δύσκολη, λόγω του σύμφυτου ανταγωνισμού που δημιουργείται στις ανθρώπινες κοινότητες και κοινωνίες, είτε παραδοσιακές είτε διαδικτυακές.[7] Προσωπικά, ενδεχομένως θα διαφωνούσα με τον χαρακτηρισμό «σύμφυτος» για πολλούς και διάφορους λόγους, ωστόσο δεν μπορώ παρά να αποδεχθώ τη διαπίστωση ότι οι σύγχρονες κοινωνίες είναι ανταγωνιστικές και εμφανώς προκρίνουν και προωθούν αυτόν τον ανταγωνισμό.

Άλλα μειονεκτήματα που μπορούμε να εντοπίσουμε είναι η έλλειψη δέσμευσης των μεταφραστών-συμμετεχόντων με κάποιο συμβόλαιο, κάτι που καθιστά αβέβαιη τη συμμετοχή τους καθ΄ όλη τη διάρκεια του έργου, τη στιγμή που διατηρούν το δικαίωμα να επαναχρησιμοποιήσουν το έργο που προσέφεραν κατά βούληση. Προκύπτει, λοιπόν, το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων για το έργο. Αυτά ως προς τα μειονεκτήματα και το βασικό πλεονέκτημα του κόστους για μία εταιρεία.

  • Η Θέση του Επαγγελματία Μεταφραστή στον Κόσμο του Crowdsourcing

Ας στραφούμε, όμως, στον ανεξάρτητο μεταφραστή που εργάζεται στον κλάδο και κερδίζει τα προς το ζην από τη μετάφραση. Η μεγαλύτερη αναστάτωση για τον κλάδο προκύπτει από το χαμηλό κόστος της μετάφρασης μέσω εθελοντών μεταφραστών, καθώς κυμαίνεται περίπου στο 20% του κόστους μιας επαγγελματικής μετάφρασης ακριβώς για το ίδιο έργο.[8] Ακόμη κι αν λάβουμε υπόψη μας τις διακυμάνσεις στην αμοιβή της μετάφρασης, το χάσμα είναι δυσανάλογα μεγάλο.

Render of a Crowdsourcing Word Cloud
via

Μολαταύτα, η ανησυχία των μεταφραστών απέναντι στην τεχνολογία και τις νέες εξελίξεις, όσο κι αν αυτές έχουν βοηθήσει απερίγραπτα τον επίδοξο μεταφραστή, δεν είναι κάτι καινούριο. Εδώ και αρκετά χρόνια, η διάδοση των ηλεκτρονικών μεταφραστικών εργαλείων (CAT Tools), των μεταφραστικών μνημών και της μηχανικής – αυτοματοποιημένης μετάφρασης, αντιμετωπίστηκε από πολλούς ως προοίμιο θανάτου για το επάγγελμα του μεταφραστή. Το ίδιο συμβαίνει αυτή τη στιγμή και με το Crowdsourcing. Επιτρέψτε μου όμως μια παρατήρηση: όπως καταφέραμε να προσαρμοστούμε μέχρι τώρα, προβάλλοντας το δυνατό μας σημείο που αφορά στην προσφερόμενη ποιότητα, η οποία δεν δύναται να αντικατασταθεί από κανένα εργαλείο μηχανικής μετάφρασης, τουλάχιστον όχι στο εγγύς μέλλον, έτσι και τώρα, οφείλουμε να εκμεταλλευτούμε το Crowdsourcing προς όφελός μας, τόσο ως μεταφραστές όσο και ως άνθρωποι που αγαπούν τη γλώσσα και τις ιδιαιτερότητές της.

Πράγματι, είναι πάρα πολλοί οι μεταφραστές εκείνοι που, πέραν της επαγγελματικής τους ενασχόλησης με τη μετάφραση, συμμετέχουν παράλληλα και σε Crowdsourcing Projects, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Σε κάθε περίπτωση, η συμμετοχή του μεταφραστή σε τέτοια εγχείρημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενδυνάμωση του επαγγελματικού τους προφίλ και τον εμπλουτισμό του βιογραφικού τους, ενώ σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε το αίσθημα ικανοποίησης που αποκομίζει κάποιος όταν προσφέρει αφιλοκερδώς στο σύνολο, στο όνομα του γενικότερου καλού. Οφείλουμε, επίσης, να εξετάσουμε το ζήτημα αντικειμενικά και να επικεντρωθούμε στις νέες προοπτικές που προσφέρει το Crowdsourcing: υπάρχουν γλώσσες στον πλανήτη για τις οποίες υπάρχει ελάχιστο διαθέσιμο υλικό και για τις οποίες η αυτοματοποιημένη μετάφραση δεν είναι ακόμη διαθέσιμη, ενώ η μετάφραση από επαγγελματίες μεταφραστές είναι απαγορευτική για λόγους οικονομικούς. Επομένως, το Crowdsourcing θα μπορούσε σε τέτοιες περιπτώσεις να παράσχει λύσεις και να βοηθήσει ακόμη και στην επιβίωση αυτών των γλωσσών αφού, όπως έχουν επιβεβαιώσει διάφορες έρευνες, δεκάδες από τις 7.000 και πλέον γλώσσες το κόσμου εξαφανίζονται κάθε χρόνο.[9]

  • Εν Κατακλείδι
99designs-crowdsource
via

Συμπερασματικά, λοιπόν, έχοντας σκιαγραφήσει αδρομερώς την πρακτική του Crowdsourcing όπως αυτή εφαρμόζεται στα πλαίσια της μετάφρασης, μπορούμε να σημειώσουμε τα εξής:

Πρώτον, ότι ως μεταφραστές έχουμε κάθε δικαίωμα να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι σε νεωτερισμούς και εξελίξεις σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Ωστόσο, ο ψύχραιμος αναλυτής δεν θα δυσκολευτεί να αντιληφθεί ότι το Crowdsourcing αποτελεί περισσότερο ευκαιρία και προοπτική, παρά απειλή για το επάγγελμα του μεταφραστή.

Δεύτερον, ότι προσφέρει την ευκαιρία τόσο σε νέους όσο και σε έμπειρους μεταφραστές να εμπλουτίσουν τη δουλειά τους, δημιουργώντας παράλληλα το αίσθημα της ικανοποίησης και της πληρότητας όταν πρόκειται για εθελοντική συνεισφορά, δίχως ιδιοτελείς σκοπούς αλλά με στόχο το «καλό» του συνόλου.

Τέλος, ότι το Crowdsourcing βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολλά παραδείγματα στα οποία θα μπορούσαμε να αναφερθούμε. Ωστόσο, το μέλλον επιφυλάσσει νέες προκλήσεις και προοπτικές, τις οποίες οφείλουμε να εκμεταλλευτούμε προς όφελος όχι μόνο του συνόλου, αλλά και του κλάδου εν γένει. Σε κάθε περίπτωση, εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετά προβληματικά σημεία που προμηνύουν ότι, ανεξαρτήτως των εξελίξεων, ο ρόλος του επαγγελματία μεταφραστή, γλωσσολόγου ή επιμελητή, θα εξακολουθήσει να είναι κεντρικός και αναπόσπαστος.



[1] Howe, J., “The Rise of Crowdsourcing”, Wired Magazine, June 2006, Issue 14.06, Available at: <http://www.wired.com/wired/archive/14.06/crowds.html>

[2] Lanxon, N., “How the Oxford English Dictionary Started Out Like Wikipedia, Wired Magazine, January 13, 2011, Available at: <http://www.wired.co.uk/news/archive/2011-01/13/the-oxford-english-wiktionary>

[3] Howe, J. “Crowdsourcing, Why the Power of the Crowd is Driving the Future of Business”, The International Achievement Institute, http://www.bizbriefings.com/Samples/IntInst%20—%20Crowdsourcing.PDF

[4] Grassi-Gurfein, L. “Crowdsourced Translaton Are Not the Solution (If you Care about Cost and Quality)”, Cloudwords Blog, August 26, 2011, Available at: <http://blog.cloudwords.com/2011/08/26/crowdsourced-translations-are-not-the-solution-if-you-care-about-cost-and-quality/>

[5] Ibid., σελ.3

[6] Stevens, D., “Crowdsourcing: Pros, Cons, And More”, Hongiat.com, Available at: <http://www.hongkiat.com/blog/what-is-crowdsourcing/>

[7] Ibid., σελ. 4

[8] Munro, R., „Translation and Crowdsourcing”, CrowdFlower Crowdsourcing Service, October 28, 2013, Available at: <-<https://crowdflower.com/blog/2013/10/translation-and-crowdsourcing/>

[9] National Geographic, “Disappearing Languages, Enduring Voices-Documenting the Planet’s Endangered Languages”, Available at: <http://travel.nationalgeographic.com/travel/enduring-voices/>

Ο Άγγελος Ζήκος γεννήθηκε στα Ιωάννινα και το 2010 αποφοίτησε από το Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου, για το μέλλον του οποίου δεν παύει να ανησυχεί κάθε στιγμή. Εργάζεται ως μεταφραστής και επιμελητής από το 2008, ενώ αυτή τη στιγμή συνεργάζεται με το Παρατηρητήριο για την Κρίση του ΕΛΙΑΜΕΠ, ως εξωτερικός συνεργάτης-μεταφραστής. Ζει στην Αθήνα από το 2011, όπου και ολοκλήρωσε το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Σπουδές» του Πανεπιστημίου Αθηνών. Λατρεύει τον αθλητισμό, τα βιβλία, τη ζωγραφική, τη θάλασσα και τον εθελοντισμό, γι’ αυτό και έχει μεταφράσει εθελοντικά για τη Διεθνή Αμνηστία, το Δίκτυο Μεσόγειος SOS, το Δίκτυο Ανοιχτής Μετάφρασης TED-Amara, καθώς και για φίλους και γνωστούς. 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *