CAT-Quickies: Πώς να μεταφράσετε ένα αρχείο με το OmegaT
Του Νίκου Κάτρη
Με το άρθρο αυτό, θα ήθελα να ξεκινήσω μια στήλη όπου θα παρουσιάζονται αναλυτικές οδηγίες για την εκτέλεση σύντομων ενεργειών με τη χρήση μεταφραστικών εργαλείων. Τα «CAT-Quickies» θα επικεντρώνονται κάθε φορά στη διεκπεραίωση μιας συγκεκριμένης διαδικασίας και δεν θα επεκτείνονται σε περιττές λεπτομέρειες ή πολύπλοκες ροές εργασίας. Έτσι, ο αναγνώστης θα μπορεί να μαθαίνει κάτι καινούριο κάθε φορά, εύκολα και γρήγορα!
Ξεκινάμε, λοιπόν, με το OmegaT που είναι ένα δωρεάν πρόγραμμα μεταφραστικού περιβάλλοντος (TEnT) και, ως ελεύθερο λογισμικό, διατίθεται με Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης (GNU).
Σε αυτό το άρθρο θα δούμε αναλυτικά πώς μπορούμε να μεταφράσουμε ένα απλό αρχείο χωρίς να έχουμε καμία προηγούμενη γνώση του προγράμματος. Η έκδοση που θα χρησιμοποιήσουμε είναι η 2.6.3 που είναι η πιο πρόσφατη Standard έκδοσή του.
Για το παράδειγμά μας θα χρησιμοποιήσουμε ένα αρχείο Word (.docx). Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το OmegaT δεν αναγνωρίζει τα αρχεία μορφής .doc, γι’ αυτό, εάν πρέπει να μεταφράσετε ένα τέτοιο αρχείο, θα πρέπει πρώτα να το σώσετε σε μορφή .docx.
Βήμα 1ο
Το πρώτο πράγμα που βλέπουμε αφού ανοίξουμε το πρόγραμμα, είναι η αρχική οθόνη του OmegaT (εικ.1) που περιέχει χρήσιμες οδηγίες για τους αρχάριους χρήστες. Στην αριστερή πλευρά (Α) —εκεί όπου τώρα εμφανίζονται οι πρώτες οδηγίες— πραγματοποιείται η μεταφραστική διαδικασία ενώ στα δεξιά, έχουμε δύο παράθυρα. Στο πάνω (Β) θα παρουσιάζονται τα fuzzy matches της μνήμης ενώ στο κάτω (Γ) προβάλλονται τα αποτελέσματα από το γλωσσάρι (εάν υπάρχει).
Βήμα 2ο
Για να μεταφράσουμε το αρχείο μας στο OmegaT θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα project που θα περιέχει όλα τα σχετικά αρχεία (στο παράδειγμά μας το αρχείο Word και μια μεταφραστική μνήμη). Για να το κάνουμε αυτό πατάμε Project > New… (εικ. 2).
Βήμα 3ο
Στη συνέχεια, ανοίγει ένα παράθυρο για να επιλέξουμε ή να δημιουργήσουμε έναν κενό φάκελο όπου το πρόγραμμα θα δημιουργήσει τα αρχεία και τους υποφακέλους που χρειάζονται για τη μεταφραστική διαδικασία. Αμέσως μετά, ανοίγει ένα άλλο παράθυρο (εικ. 3), όπου πρέπει να ορίσουμε κάποιες παραμέτρους του project. Αρχικά, θα πρέπει να ορίσουμε τη γλώσσα-πηγή και τη γλώσσα-στόχος (Α). Η επιλογή Enable Sentence-level Segmenting (Β) θα πρέπει να είναι ενεργοποιημένη, εάν θέλουμε η κατάτμηση του κειμένου (segmentation) να γίνεται σε επίπεδο πρότασης. Εάν την αποεπιλέξουμε, τότε η κατάτμηση του κειμένου θα γίνει σε επίπεδο παραγράφου. Με την επιλογή Auto-propagation of Translations (Γ), η μετάφραση μιας πρότασης εφαρμόζεται στις υπόλοιπες ίδιες προτάσεις (επαναλήψεις) που υπάρχουν παρακάτω στο κείμενό μας. Στην ενότητα File Locations (Δ) βλέπουμε τους υποφακέλους που δημιουργεί το πρόγραμμα αυτόματα μέσα στο φάκελο που επιλέξαμε αρχικά.
Quick tip: μπορούμε να εμφανίσουμε αυτό το παράθυρο με τις ρυθμίσεις ανά πάσα στιγμή πατώντας Ctrl+E.
Βήμα 4ο
Πατώντας ΟΚ ανοίγει το επόμενο παράθυρο, Project files (εικ. 4), όπου θα προσθέσουμε το αρχείο προς μετάφραση. Πατώντας το κουμπί Import Source Files… επιλέγουμε το αρχείο μας και πατάμε Open. Το αρχείο μας εισάγεται στο OmegaT και εμφανίζεται στο αριστερό παράθυρο του προγράμματος. Πριν συνεχίσουμε, πατάμε Close για να κλείσει το παράθυρο Project files.
Βήμα 5ο
Τώρα περνάμε στη μετάφραση του αρχείου μας (εικ. 5). Η τρέχουσα πρόταση-πηγή, την οποία πρέπει να μεταφράσουμε επισημαίνεται με πράσινο χρώμα (Α). Η μετάφραση εισάγεται από κάτω (Β). Μέσα στις αγκύλες βλέπουμε τον αριθμό του segment (Γ). Τα αμετάφραστα segment εμφανίζονται με μωβ χρώμα.
Βήμα 6ο
Μετά τη μετάφραση της εκάστοτε πρότασης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μία από τις εξής συντομεύσεις πληκτρολογίου:
Ctrl+U: Για μετάβαση στο επόμενο αμετάφραστο segment
Ctrl+P / Ctrl+N: Για μετάβαση στο προηγούμενο / επόμενο segment
Αφού μεταβούμε παρακάτω, παρατηρούμε ότι η πρόταση-στόχος που μεταφράσαμε προηγουμένως επισημαίνεται με κίτρινο χρώμα ενώ η πρόταση-πηγή, παραμένει ορατή με πράσινο (Α).
Εάν προκύψει κάποιο fuzzy match, αυτό εμφανίζεται στα δεξιά (Β). Για να εισάγουμε ένα fuzzy match χρησιμοποιούμε τη συντόμευση Ctrl+I.
Τα στοιχεία μορφοποίησης στο OmegaT προβάλλονται με τη μορφή tag (<t1/>, <t2/>, <t3/>, κ.λπ.). Τα tag (εικ. 7) θα πρέπει να τοποθετούνται στο σωστό σημείο της πρότασης-στόχος, ώστε να διατηρηθεί η μορφοποίηση του αρχικού αρχείου στο τελικό.
Quick tip: πατώντας Ctrl+T μπορούμε να τρέξουμε έναν έλεγχο για να διαπιστώσουμε εάν έχουμε εισάγει σωστά όλα τα tag.
Μια από τις σημαντικότερες λειτουργίες των προγραμμάτων μεταφραστικού περιβάλλοντος είναι το λεγόμενο concordance, δηλαδή η δημιουργία συμφραστικού πίνακα όπου μπορούμε να δούμε όλα τα segment που περιέχουν μια συγκεκριμένη λέξη ή φράση μαζί με τις μεταφράσεις τους. Για να το κάνουμε αυτό, χρησιμοποιούμε τη συντόμευση πληκτρολογίου Ctrl+F και στο παράθυρο που ανοίγει (εικ. 8) πραγματοποιούμε αναζήτηση για συγκεκριμένη λέξη ή φράση.
Βήμα 7ο
Αφού τελειώσουμε με τη μετάφραση το τελευταίο που απομένει είναι να δημιουργήσουμε το τελικό αρχείο. Για το σκοπό αυτό, επιλέγουμε Project > Create Translated Documents ή χρησιμοποιούμε τη συντόμευση πληκτρολογίου Ctrl+D. Το μεταφρασμένο αρχείο δημιουργείται στον υποφάκελο «target» του φακέλου του project μας.
Quick tip: σε ό,τι αφορά στις μεταφραστικές μνήμες, το OmegaT χρησιμοποιεί τη μορφή αρχείου .tmx (Translation Memory eXchange), που είναι μια μορφή συμβατή και με όλα τα προγράμματα αυτού του είδους. Από τη στιγμή που θα μεταφράσουμε την πρώτη πρόταση θα δημιουργηθεί μία μνήμη μέσα στον υποφάκελο «omegat» του φακέλου του project μας με το όνομα «project_save.tmx» που όμως μπορεί να χρησιμοποιείται μόνο από το OmegaT για τα μελλοντικά project που μεταφράζουμε εκεί. Στο φάκελο «tm» μπορούμε να τοποθετήσουμε άλλες μνήμες .tmx που έχουμε ήδη και θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε στο project μας για την εύρεση fuzzy matches. Με το τέλος της μετάφρασης το πρόγραμμα δημιουργεί 3 μεταφραστικές μνήμες μέσα στον κεντρικό φάκελο του project με το όνομα «level1», «level2» και «omegat». Και οι τρεις είναι αντίγραφα της μνήμης «project_save.tmx», ωστόσο οι πρώτες δύο είναι αυτές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από άλλα προγράμματα (η «level1» περιέχει μόνο κείμενο, η «level2» περιέχει και τα tag) ενώ η «omegat» μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το OmegaT στα μελλοντικά project.
***
Ο Νίκος Κάτρης σπούδασε Μετάφραση στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου, με μετεκπαίδευση σε θέματα τοπικής προσαρμογής και μεταφραστικών τεχνολογιών ενώ είναι πιστοποιημένος χρήστης του SDL Trados Studio. Εργάζεται ως μεταφραστής και επιμελητής τεχνικών κειμένων και είναι καθηγητής μεταφραστικών εργαλείων στο City Unity College.