Εξάμηνο εξωτερικού ΤΞΓΜΔ: μάθημα «ανατομίας»

της Πόπης Ματσούκα

Από την αρχή σχεδόν της ίδρυσής του, το Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου έστελνε τους φοιτητές του για έξι μήνες σε χώρα του εξωτερικού, ώστε να παρακολουθήσουν εκεί μαθήματα σε ξένα πανεπιστήμια και να ενισχύσουν τη φαρέτρα τους με το πολύτιμο όπλο της τριβής με την τοπική γλώσσα και κουλτούρα. Σε πολλούς θα άρεσε να ζήσουν για κάποιο διάστημα στο εξωτερικό, πόσοι όμως θα αποκόμιζαν πολύτιμες εμπειρίες για το επάγγελμα και την επιστήμη τους; Οι μεταφραστές του Ιονίου Πανεπιστημίου, των οποίων το επάγγελμα τους φέρνει σε πολύπλευρες επαφές με ξένους πολιτισμούς κι ας είναι αρκετά παρεξηγημένο και παραμελημένο, θεωρούν την εμπειρία της διαβίωσης στο εξωτερικό το πολυτιμότερο μάθημά τους. Δεν είναι μόνο οι διδακτικές μονάδες η ουσία του “εξαμήνου εξωτερικού”, όπως το ονομάζουμε, αλλά η όλη επαφή με τον πολιτισμό που μελετάς χρόνια και του οποίου τη γλώσσα μαθαίνεις να ομιλείς σχεδόν καλύτερα και από τους “ιθαγενείς”. Έξι μήνες στην Αγγλία, τη Γαλλία ή τη Γερμανία και γυρίζεις καλύτερος μεταφραστής.

Και ήταν μια ανεπανάληπτη εμπειρία. Σαν φοιτήτρια, βρέθηκα στο Μάντσεστερ του Ηνωμένου Βασιλείου, μαζί με άλλους δώδεκα φοιτητές για το υποχρεωτικό αυτό αλλά και τόσο απολαυστικό κομμάτι της εκπαίδευσής μας. Γνωρίσαμε νέους ανθρώπους, είδαμε τον κόσμο από μια διαφορετική σκοπιά, εξασκήσαμε τη γλώσσα και οι γνώσεις μας επεκτάθηκαν σε ορίζοντες που δεν είχαμε φανταστεί.

Ζώντας για κάποιους μήνες στο Μάντσεστερ, είχαμε την ευκαιρία να βιώσουμε έναν διαφορετικό πολιτισμό από τον δικό μας. Η μελέτη μιας γλώσσας, ακόμα και εις βάθος, δεν είναι το ίδιο μεθυστική όσο το να “ζεις” αυτή τη γλώσσα από κοντά.

Ζώντας στο εξωτερικό, η κατανόηση της τοπικής χροιάς της γλώσσας, των εννοιών και των χρήσεών της επεκτείνεται σε μέγιστο βαθμό. Καταρχάς, μαθαίνεις να ξεχωρίζεις τις διάφορες προφορές και ως ένα σημείο και τις διαλέκτους. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη φορά που, όλοι οι φοιτητές μαζί πήγαμε στο τοπικό σούπερ μάρκετ δίπλα από την εστία όπου διαμέναμε για να ψωνίσουμε είδη πρώτης ανάγκης για την πρώτη μέρα μας στην Αγγλία. Οι ταμίες γελούσαν καλοσυνάτα, λέγοντάς μας πως “μιλάμε τα αγγλικά της Βασίλισσας”. Ομολογώ πως, παρόλο που όλοι μας ήμασταν ιδιαίτερα εξασκημένοι στα αγγλικά, δυσκολευτήκαμε αρκετά να καταλάβουμε τι μας έλεγαν οι ταμίες, η προφορά και η ταχύτητα εκφοράς του λόγου ήταν κάτι εξωπραγματικό για το “ανεκπαίδευτο” αυτί μας, αλλά κι εκείνοι με τη σειρά τους μας ενημέρωσαν πως τα αγγλικά μας ήταν τόσο “καθαρά” και “σωστά” που ήταν φανερό πως δεν ήμασταν… ντόπιοι. Αξία; Ανεκτίμητη! Όταν ξεπεράσαμε το σοκ.

Δεύτερο μεγάλο μάθημα, ζώντας στο εξωτερικό αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε καλύτερα ορισμένες πολιτισμικές διαφορές. Μάθαμε τι θα πει “I’m gaggin’ for a drink.” (διψάω τρομερά), από εκεί που θα νομίζαμε πως κάποιος “κάνει χοντρά αστεία για ένα ποτό” (gag = χοντρό αστείο) και πολλά, πάρα πολλά άλλα. Εμπειρίες ζωής, που όμως μας δίδαξαν πάρα πολλά για μια γλώσσα που είναι το βασικό εργαλείο στη ζωή και στη μετέπειτα επαγγελματική μας εξέλιξη. Μάθαμε πώς λειτουργούν οι άνθρωποι εκεί, πώς κάνουν τις δουλειές τους, πώς εξελίσσονται οι συναλλαγές, με ποιο τρόπο γράφουν, συνεννοούνται, εργάζονται και προοδεύουν. Ζώντας από κοντά μια κουλτούρα, μπορέσαμε μετέπειτα να αντιμετωπίσουμε πολύπλοκα κείμενα, να αποσαφηνίσουμε σκοτεινά σημεία του λόγου, να αποδώσουμε στο μέγιστο των δυνατοτήτων μας και να κινηθούμε με αξιοπρέπεια ως επιστήμονες στον επαγγελματικό κόσμο.

Επιπλέον των πολιτισμικών διαφορών, ήρθε να προστεθεί η καλύτερη κατανόηση των ιδιωματισμών και των εκφράσεων που μέχρι τότε είχαμε απλώς δει γραμμένες σε βιβλία. Η τριβή με τους ντόπιους και η πραγματική “μάχη”, στην αρχή, να κατανοήσουμε τον τρόπο της καθημερινής τους ομιλίας, μας εξόπλισαν με μια μοναδική ικανότητα να αντιμετωπίζουμε δυσκολίες στην καθημερινή μας δουλειά, δυσκολίες που θα ήταν δυσεπίλυτες απλώς με τα λεξικά και τις γνώσεις που είχαμε αποκομίσει από τις αίθουσες διδασκαλίας. Ως άλλοι “γιατροί”, επιδοθήκαμε σε ατελείωτες ώρες “ανατομίας”, βουτηγμένοι ως τα μάτια στην τοπική κοινωνία, απορροφώντας σαν σφουγγάρια όλα όσα είχε να μας προσφέρει αυτό το εξάμηνο ταξίδι μας.

Πέραν αυτού, είδαμε όλοι μαζί μια δραματική βελτίωση και στον δικό μας τρόπο ομιλίας. Αστειευόμασταν, πάντα, λέγοντας πως “αφού μπορούμε να λέμε ανέκδοτα στα αγγλικά και να τα καταλαβαίνουν οι Άγγλοι, μπορούμε σίγουρα να μεταφράσουμε ό,τι και να πέσει στα χέρια μας”. Μάθαμε να αποκρυπτογραφούμε έννοιες, παρακολουθώντας ακόμα και τη γλώσσα του σώματος των συνομιλητών μας, ή κάνοντας πολύ απλά ερωτήσεις στους Άγγλους συμφοιτητές μας. Το “τι σημαίνει αυτό”, υπήρξε για εμάς μια πάρα πολύ καλή μέθοδος εκμάθησης, σε εκείνο το στάδιο της φοιτητικής ζωής μας και οι Άγγλοι συμφοιτητές και καθηγητές μας ήταν πάντοτε πρόθυμοι να μας βοηθήσουν.

Τέλος, είναι και για εμένα προσωπικά ανεκτίμητη η αξία εκείνου του εξαμήνου. Στη σημερινή αγορά μεταφραστικής εργασίας, πολλοί εργοδότες στο εξωτερικό, γραφεία και ιδιώτες συνάμα, ζητούν να μάθουν αν ο μεταφραστής που πρόκειται να προσλάβουν έχει εμπειρία στο εξωτερικό, αν έχει ζήσει κάπου έξω και έχει έρθει σε επαφή με τη γλώσσα που χρησιμοποιεί στη δουλειά του. Ουκ ολίγες φορές έχω απαντήσει θετικά σε συνεντεύξεις, πως ναι, έχω ζήσει στο εξωτερικό έστω και για λίγο και η μετέπειτα θετική αντιμετώπιση των πιθανών εργοδοτών μου με έπεισε μια για πάντα πως το εξάμηνο εξωτερικού ήταν ένα από τα σημαντικότερα εφόδια που μου έδωσε το Πανεπιστήμιο όπου σπούδασα.

Με λύπη μου όμως πληροφορήθηκα τελευταία πως υπάρχει μια σταδιακή προσπάθεια κατάργησης του εξαμήνου αυτού, με αποκορύφωμα μια πρόσφατη απόφαση να μην χρηματοδοτηθεί καθόλου το εξάμηνο. Πράγμα που σημαίνει πως το Ιόνιο Πανεπιστήμιο δεν θα διαθέσει τα χρήματα, όπως έκανε χρόνια τώρα, για να μεταβούν οι φοιτητές του στο εξωτερικό. Κατ’ εμέ, το Πανεπιστήμιο με μια τέτοια κίνηση απλώς κόβει με μια μαχαιριά τα πόδια των φοιτητών του. Τους στερεί μια πολύτιμη εμπειρία και καθιστά τρομερά δύσκολη την απόκτηση ενός τέτοιου εφοδίου απαράμιλλης αξίας στους φοιτητές του, στους μετέπειτα επαγγελματίες μεταφραστές. Στερεί τη δυνατότητα στους οικονομικά ασθενέστερους φοιτητές να ζήσουν για μερικούς μήνες μέσα στο ίδιο το εργαλείο της δουλειάς τους και, επειδή το είδα ιδίοις όμμασι πόσο πολύτιμο είναι το εξάμηνο για το βιογραφικό ενός μεταφραστή, τους στερεί και ένα ανεκτίμητο όπλο για το βιογραφικό τους και την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Σε μια εποχή όπου το κυνήγι της εξειδίκευσης έχει ενταθεί, όπου το κυνήγι για άρτια καταρτισμένους επαγγελματίες είναι ανελέητο, μου είναι αδιανόητο ένα Πανεπιστήμιο να αφαιρεί ένα μέσο διαφοροποίησης από τα διαθέσιμα μέσα προώθησης των φοιτητών του. Ευελπιστώ πως αυτή η απόφαση θα ανακληθεί και θα συνεχίσουν οι φοιτητές να μεταβαίνουν στο εξωτερικό για μια εξάμηνη συνέχιση εκεί των σπουδών τους γιατί, κατά τη γνώμη μου, όπως η Ιατρική Σχολή δεν θα έκοβε το μάθημα ανατομίας στους ιατρούς, όπως η Σχολή Ικάρων δεν θα έκοβε ώρες πτήσεις στους πιλότους της, έτσι και η δική μας Σχολή, το Τμήμα Ξένων Γλωσσών Μετάφρασης και Διερμηνείας που αγαπήσαμε και αγαπάμε, δεν θα κόψει τα φτερά των μεταφραστών της.

About the author:

Popie is an accomplished Localization Project Manager and Linguist, having worked in these fields for more than 18 years. Her main fields of expertise are Life Sciences, IT, Gaming and Consumer Electronics. She holds a BsC in Translation from the Ionian University, and various other diplomas ranging widely from Project Management, to IT, to First Aid. Her working languages are Greek, English, French, and Italian. Her favorite pastime is to do online research on various ways to solve translation and localization workflow problems, reading paranormal romances and mystery novels, and Pilates. She volunteers for the Red Cross and is a firm believer that if we all work together we can make a great difference in this world, combining our professional and our personal strengths. Last, but not least, she is the elected Secretary of PEEMPIP, and also a Mentor in the Mentoring Program of PEEMPIP, helping new translators.