Κριτική επί της μετάφρασης
* Το παρόν δεν αποτελεί επιστημονική δημοσίευση μεταφρασεολογίας αλλά απηχεί σε προσωπικούς προβληματισμούς.
Ποιος είναι σε θέση να κρίνει μία μετάφραση; Ή μάλλον, ποιος έχει το δικαίωμα; (Μα ποια είναι η σωστή ερώτηση;…)
Προφανώς πρόκειται για διαφορετικά ζητήματα. Δικαίωμα σχολιασμού επί της μετάφρασης έχει σίγουρα αυτός που πληρώνει, ο αναθέτων, δηλαδή ο πελάτης. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση όπου ο πελάτης (όπως και στις περισσότερες των περιπτώσεων) δεν έχει την κατάρτιση να σχολιάσει το αποτέλεσμα του μεταφραστικού μας κόπου; Λαμβάνουμε σαφώς την εκδοχή όπου ο πελάτης δεν είναι ένα μεταφραστικό γραφείο. Λαμβάνουμε επίσης την εκδοχή όπου ο σχολιασμός δεν αποτελεί αφορμή για αποφυγή πληρωμής.
Έχει λοιπόν αυτός ο πελάτης το ουσιαστικό δικαίωμα να κρίνει τη μετάφραση; Και τί γίνεται όταν ο μεταφραστής βρεθεί σε τέτοια θέση; Ας πάρουμε την περίπτωση ενός πελάτη, ο οποίος είναι είτε ομογενής είτε ξενόγλωσσος καθηγητής, και η γνώμη του έχει αξία τουλάχιστον ως προς το γλωσσικό κομμάτι. Είναι πάλι σε θέση να κρίνει το αποτέλεσμα; Ας προχωρήσουμε ακόμη περισσότερο, στην περίπτωση όπου ο πελάτης είναι επιστήμονας με γνώσεις αγγλικής και αναθέτει σε εμάς τη μετάφραση του επιστημονικού του έργου. Σίγουρα θα έχει την κατάρτιση να σχολιάσει εάν το αποτέλεσμα είναι σωστό. Μήπως όμως δεν έχει;
Κατά την προσωπική μου γνώμη, η τελευταία αποτελεί κατηγορία πελάτη με τον οποίο θα συνεργαζόμουν για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος. Πόσο χώρο όμως μπορεί να αφήσει κανείς σε κάποιον, μη συνάδελφο, να κρίνει τη δουλειά του; Άλλωστε όλοι έχουμε συναντήσει περιπτώσεις επιστημόνων που αποδείχθηκαν πολύ κατώτεροι των προσδοκιών προτείνοντας λανθασμένες αποδόσεις.
Νομίζω πως, όσος χρόνος και αν περάσει, δεν θα μπορέσω βρω την απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Γιατί είναι προφανές πως ακόμα και μεταξύ καταρτισμένων συναδέλφων υπάρχουν διαφωνίες ως προς την απόδοση των όρων ή στην ερμηνεία του πρωτοτύπου. Ακόμα και οι ίδιοι οι επιμελητές διορθώνουν μερικές φορές τα σωστά…
Κάποιος είπε ότι οι συγγραφείς διακρίνονταν ανέκαθεν από συγγραφικό εγωισμό, ανεξάρτητα από το ποιόν τους. Η κριτική για αυτούς ήταν κάτι το οδυνηρό. Μήπως όμως και ο μεταφραστής δεν είναι συγγραφέας; Ακόμα και οι μεταφραστές τεχνικών κειμένων, των οποίων η ελευθερία είναι περιορισμένη.
Πιστεύω πια πως η μετάφραση δεν θα πρέπει να νοείται ως μοναχική εργασία, αλλά ως συνεργατική. Θα αποφεύγονταν έτσι οι παρερμηνείες και τυχόν ολισθήματα. Θα πρέπει η μονάδα να αντικατασταθεί από τη μεταφραστική ομάδα: 2 μεταφραστές και ένας επιμελητής ως βάση. Πόσο όμως είναι εφικτό αυτό να γίνεται για κάθε έργο; Πόσο πολύ θα ανέβαζε το κόστος και πόσο δύσκολη θα ήταν η δημιουργία μιας αξιόπιστης και συνεργάσιμης ομάδας;
Νομίζω πως οι προβληματισμοί μου δεν θα σταματήσουν να με ταλαιπωρούν. Μετά από 5 χρόνια καθημερινής μεταφραστικής εμπειρίας, συνεργαζόμενη με διαφορετικούς χαρακτήρες και προσωπικότητες πελατών νιώθω ότι τίποτα δεν μπορεί να με προστατέψει από μία αρνητική κριτική. Γιατί, κακά τα ψέματα, οι αρνητικές κριτικές είναι αυτές που κατά ένα διαολεμένο τρόπο εντυπώνονται στο μυαλό μας. Δίκαιες ή άδικες θα υπάρχουν πάντα. So, let it be…
K.M.
Η Κωνσταντίνα Μιχαηλάκη είναι πτυχιούχος της Ειδίκευσης Μετάφρασης του Ιονίου Πανεπιστημίου και κάτοχος του Μεταπτυχιακού Τίτλου Διερμηνείας Συνεδρίων του ΑΠΘ. Από το 2009 έως και σήμερα ζει και εργάζεται στη Λάρισα ιδρύοντας την ατομική μεταφραστική επιχείρηση ΛΕΞΙΣ (www.lexis-translations.gr). Είναι ένθερμος υποστηρικτής της πολυγλωσσίας και πιστεύει ακράδαντα ότι η σωστή μετάφραση είναι ένα μέσο προστασίας των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών.
Featured image via