Translation Games: the road so far

Της Μαίρης Κυριακοπούλου

Εν αρχή, ην η… έμπνευση! Η έμπνευση για τους Μεταφραστικούς Αγώνες προήλθε από τη θεσμοθετημένη δράση που πραγματοποιείται ετησίως εδώ και 12 χρόνια στον Καναδά. To Translation Games/Jeux de la traduction είναι ένας διήμερος διαγωνισμός μεταξύ των μεταφραστικών σχολών του Καναδά, ο οποίος διοργανώνεται κάθε άνοιξη σε διαφορετικό πανεπιστήμιο και περιλαμβάνει μια σειρά από ατομικά και ομαδικά «μεταφραστικά αγωνίσματα». Απώτερος σκοπός είναι να ενισχυθούν οι δεσμοί μεταξύ των πανεπιστημιακών σχολών, αλλά και μεταξύ των σχολών και του επαγγελματικού κόσμου. Τα αγωνίσματα έχουν ως σκοπό να αξιολογήσουν την ταχύτητα, την πειθαρχία, τη δημιουργικότητα και την επινοητικότητα των συμμετεχόντων φοιτητών. Η ιδέα να ενσωματωθούν με μια τροποποιημένη και πιο διασκεδαστική μορφή ως Μεταφραστικά Παιχνίδια (ή μήπως παιχνιδίσματα;) στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Μετάφρασης της 14ης ΔΕΒΘ ανήκει στη Δήμητρα Σταφυλιά, πρόεδρο της ΠΕΕΜΠΙΠ. Αμέσως βρήκε ένθερμους υποστηρικτές στα πρόσωπα των Νατάσα Κυπράκη, Μαίρη Κυριακοπούλου, Χριστίνα Παπαντώνη, Ντίνα Τυροβολά και Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη και εντάχθηκε στις εκδηλώσεις που πραγματοποίησε η ΠΕΕΜΠΙΠ, με την υποστήριξη του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού.

18518019_741356232713899_4185992506834670301_o

Μέσα από το παιχνίδι ως εργαλείο μάθησης, σκοπός ήταν οι συμμετέχοντες να αποκτήσουν μια πρώτη εμπειρία της διαδικασίας της μετάφρασης ή να δοκιμάσουν τις μεταφραστικές τους ικανότητες σε ένα στενά καθορισμένο και ελεγχόμενο πλαίσιο. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν εύκολο και ανώδυνο τρόπο παρουσίασης του πώς αντιμετωπίζουμε τα προς μετάφραση κείμενα, πώς αναζητούμε τους κατάλληλους όρους στο λεξικό, πώς συνεργαζόμαστε με άλλους μεταφραστές και πώς αντιμετωπίζουμε την πίεση του χρόνου όταν το αμείλικτο ρολόι σηματοδοτεί το τέλος της προθεσμίας. Οι συμμετέχοντες δημιούργησαν τις δικές τους ομάδες με εμπνευσμένες ονομασίες (Powerpuff Girls, Imagination, Word Wanderers, Transalitisses και Ladybug) επέλεξαν τρία από τα πέντε μικρού μεγέθους κείμενα που είχαν επιλεγεί από την συντονιστική/κριτική επιτροπή και έβαλαν τα δυνατά τους για να τα μεταφράσουν όσο καλύτερα μπορούσαν μέσα σε μιάμιση ώρα, με τη βοήθεια λεξικών, διαδικτύων και συντονιστριών.

18451756_741356366047219_153056998711921575_o

Για την επιλογή κατάλληλων κειμένων, η Κλεοπάτρα, η Νατάσα, η Μαίρη, η Χριστίνα και η Ντίνα έβαλαν φωτιά στο Skype με πολλές και ενδιαφέρουσες προτάσεις για τους διαγωνιζόμενους. Ξέρετε πόσο δύσκολο είναι για πέντε έμπειρες, βιβλιόφιλες και διαβασμένες μεταφράστριες να διαλέξουν και να καταλήξουν σε πέντε μόνο κείμενα; #breaktheinternet. Όλες τους όμως συμφώνησαν ότι τα κείμενα έπρεπε να είναι διαφορετικά μεταξύ τους, γιατί όπως όλοι γνωρίζουμε, οι μεταφραστές καλούνται να μεταφράσουν από ισολογισμούς εταιρειών, συμβόλαια αγοραπωλησίας ακινήτων, οδηγίες φαρμάκων και αναλυτικές βαθμολογίες, μέχρι οδηγίες τριμμαρίσματος χιπστερογενειάδων και παρουσιολόγιο περιπλανώμενου τσίρκου. Καταλήξαμε στο ποίημα Sick του Shel Silverstein, το ποίημα Haiku του E.E. Cummings, το λόγο του William Wallace από την ταινία Braveheart, απόσπασμα της ταινίας μικρού μήκους The First Session της Fawzia Mirza και σε δύο χαριτωμένες απαντήσεις νεαρών μαθητών σε σχολικό τεστ. Κατά τη Ντίνα, τα κείμενα παρουσίασαν εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς περιείχαν πολλές «γνωστές» μεταφραστικές δυσκολίες, όπως την απόδοση της ρίμας, του παιδικού λόγου, του έντονα προφορικού λόγου, του χιούμορ, της στρατιωτικής ρητορικής, του ποιητικού λόγου, συν τον περιορισμό του χρόνου με τον οποίο έπρεπε να αναμετρηθούν οι παίκτες.

18423121_741356322713890_1413980770155652881_o

Σε δεύτερη φάση, συζητήθηκαν οι ενδεχόμενες δυσκολίες των κειμένων, ποια βοήθεια θα μπορούσε να δοθεί στους συμμετέχοντες (η βοήθεια τηλεφώνου καταψηφίστηκε) και πώς θα γινόταν τελικά η αξιολόγηση. Σε αυτό, πολύτιμες αποδείχτηκαν οι συμβουλές της Νατάσας, η οποία έχει και πείρα στη διδασκαλία μετάφρασης.

Στη συνέχεια…logistics! Με λεωφορεία, αεροπλάνα, αμάξια και έντονο βάδην, βρεθήκαν όλες στο χώρο της εκδήλωσης. Ακολούθησε ένα μισάωρο σκληρής σωματικής εργασίας, το οποίο συνοψίζεται στις εξής δραστηριότητες: κουβάλημα φωτοτυπιών και γραφικής ύλης, σούρσιμο τραπεζοκαθισμάτων στις επιθυμητές θέσεις, σπρώξιμο τραπεζοκαθισμάτων στις επιθυμητές θέσεις, wax-on wax-off με το άζαξ στις σκονισμένες επιφάνειες που θα έρχονταν σε επαφή με τους αγκώνες των διαγωνιζομένων και στρώσιμο τραπεζομάντηλων χρώματος μπλε ρουά για να προσδώσουν έναν τόνο βαρύτητας στο εγχείρημα. (Να σημειώσουμε εδώ την πολύτιμη βοήθεια της Αυγής Δαφερέρα, υπεύθυνης του 2ου Φεστιβάλ Μετάφρασης στην προετοιμασία!) Οι παίκτες ήρθαν, οι εγγραφές έγιναν, η Κλεοπάτρα έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα, τα κείμενα μοιράστηκαν…and the games begun!

Δεν χρειάστηκαν ιδιαίτερες διευκρινίσεις, καθώς οι ομάδες έπεσαν αμέσως με τα μούτρα στη δουλειά, με μέθοδο που φάνηκε ότι είχαν προσχεδιάσει ή ακολούθησαν αυτόματα. Αυτό εξέπληξε τη συντονιστική επιτροπή των Αγώνων, αφού πίστευαν ότι θα επικρατούσε περισσότερη… βαβούρα! Οι ομάδες όμως είχαν έρθει αποφασισμένες να νικήσουν! Η Ντίνα έθετε συνεχώς ερωτήματα: Με ποια κριτήρια θα επέλεγαν τα τρία από τα πέντε προτεινόμενα κείμενα; Ποια στρατηγική θα ακολουθούσαν; Θα μετέφραζαν και ΘΑ επιμελούνταν όλα τα κείμενα όλοι μαζί; Θα έκαναν καταμερισμό κειμένων και μετά θα επιμελούνταν ο ένας τον άλλον; Πού θα αναζητούσαν τη μετάφραση των άγνωστων λέξεων; Τελικώς, όλες οι ομάδες κατέληξαν στην ίδια στρατηγική: καταμερισμός κειμένων και κοινή επιμέλεια. Έξτρα πρόκληση: η μετάφραση στο χέρι! Δεν πιστεύω να υπάρχει πια συνάδελφος που μεταφράζει στο χέρι! Όλοι μας χρησιμοποιούμε ηλεκτρονικό υπολογιστή! Στη Μαίρη, αυτό ήταν που φάνηκε δυσκολότερο όλων.

18451428_741356226047233_2025806189442566198_o

Κατά τη διαδικασία της μετάφρασης, ήταν εντυπωσιακό να ακούγονται διάλογοι-διαπραγματεύσεις για ζητήματα όπως: πώς μεταφράζουμε, τι μεταφράζουμε, τι κρατάμε, πώς ακούγεται, πώς γράφεται, για ποια εποχή μιλάμε, για τι χαρακτήρες μιλάμε, κοινώς, για όλα όσα απασχολούν και τον τυπικό έμπειρο επαγγελματία μεταφραστή. Παρατηρώντας επίσης κινησιολογικά τους παίκτες μας, κινούνταν ο ένας προς την πλευρά του άλλου, αλλάζοντας θέση και από καθιστή σε όρθια στάση, διαβάζοντας και περπατώντας, επιμελούμενοι ο ένας τον άλλον και συμβουλευόμενοι σε κάθε περίπτωση το άτομο που ήξερε καλύτερα το συγκεκριμένο θέμα-πρόβλημα-σημείο. Παραδεχτείτε το, όταν κολλάτε σε κάποια απόδοση, δεν περπατάτε κι εσείς σαν το ζόμπι κοιτώντας το ταβάνι, ψάχνοντας την έμπνευση;

Μετά το πέρας της διαδικασίας λοιπόν, ήρθε η ώρα της διόρθωσης! Η Χριστίνα μας είπε «Αξιολόγησα τις μεταφράσεις με γνώμονα το είδος και τον σκοπό του κειμένου, δηλαδή αν το παιδικό ποίημα διατηρούσε την ομοιοκαταληξία, το ναζιάρικο ύφος και το χαμόγελο που σου προκαλεί η ανάγνωσή του και δευτερευόντως με γνώμονα το περιεχόμενο. Αντίστοιχα, και για το haiku έδωσα έμφαση στη μορφή και το ύφος και στον λόγο του William Wallace, φαντάστηκα αν θα μπορούσα να τον ακούσω να απευθύνει με πάθος στους άντρες του αυτά τα λόγια με σκοπό να τους παροτρύνει να πολεμήσουν.» Μα αυτό είναι η μετάφραση, όχι η στεγνή μεταφορά λέξεων από τη μία γλώσσα στην άλλη, αλλά η μεταφορά νοήματος μέσω των λέξεων αυτών! Τέλος, η καθηγήτρια Νατάσα έκανε τον τελικό έλεγχο και μέτρησε ευσυνείδητα τις βαθμολογίες όλων μας για να καταλήξει στην ανακήρυξη της νικήτριας ομάδας: οι TRANSALITISSES! Παρακάτω θα βρείτε και τις μεταφράσεις της νικήτριας ομάδας, καθώς και τα πέντε πρωτότυπα κείμενα. Φυσικά και μπορείτε να δοκιμάσετε κι εσείς τις δυνάμεις σας από το σπίτι, κάνοντας τη δική σας μεταφραστική προσπάθεια! Ψήνεστε;;;

18449683_741832362666286_8817358780845265239_o

Sick
By Shel Silverstein More Shel Silverstein

“I cannot go to school today,” Said little Peggy Ann McKay.
“I have the measles and the mumps, A gash, a rash and purple bumps.
My mouth is wet, my throat is dry, I’m going blind in my right eye.
My tonsils are as big as rocks, I’ve counted sixteen chicken pox
And there’s one more–that’s seventeen,
And don’t you think my face looks green?
My leg is cut–my eyes are blue– It might be instamatic  flu.
I cough and sneeze and gasp and choke, I’m sure that my left leg is broke—
My hip hurts when I move my chin, My belly button’s caving in,
My back is wrenched, my ankle’s sprained, My ‘pendix pains each time it rains.
My nose is cold, my toes are numb. I have a sliver in my thumb.
My neck is stiff, my voice is weak, I hardly whisper when I speak.
My tongue is filling up my mouth, I think my hair is falling out.
My elbow’s bent, my spine ain’t straight, My temperature is one-o-eight.
My brain is shrunk, I cannot hear, there is a hole inside my ear.
I have a hangnail, and my heart is–what? What’s that? What’s that you say?
You say today is. . .Saturday? G’bye, I’m going out to play!”

Source: https://www.familyfriendpoems.com/poem/sick-by-shel-silverstein

Haiku
E. Cummings

I care not greatly
Should the world remember me
In some tomorrow.

There is a journey,
And who is for the long road
Loves not to linger.

For him the night calls,
Out of the dawn and sunset
Who has made poems.

https://terebess.hu/english/haiku/ecummings.html

Speech of William Wallace, Braveheart

Sons of Scotland. I am William Wallace. Yes I’ve heard. Kills men by the hundreds and if he were here he’d consume the English with fireballs from his eyes and bolts of lightning from his arse. I am William Wallace. And I see a whole army of my countrymen here in defiance of tyranny. You have come to fight as free men and free men you are. What would you do without freedom? Will you fight? Aye, fight and you may die, run and you’ll live, at least a while. And dying in your beds many years from now, would you be willing to trade all of this, from this day to that, for one chance, just one chance, to come back here and tell our enemies that they may take our lives but they’ll never take our freedom!

http://www.monologuedb.com/dramatic-male-monologues/braveheart-william-wallace/

THE FIRST SESSION
Written by Fawzia Mirza

DIALOGUE LIST

SHAH
Ok, ladies. I am sensing you have some control issues here.

AMINA & MONA
I don’t have control issues.

SHAH
Ok. The rules of the game are simple: Whoever holds the mango gets to speak and whoever’s not holding the mango has to listen.

SHAH
We’re going to start with you, Mona. What do you hope to accomplish today?

MONA
Well, I think you’re very pretty, and I want to take your long black hair and wrap it around my neck like a scarf. However, I have a great fear of sharing my emotional and physical significances with another individual.

Present company excluded, of course, Doctor.

SHAH
Pass the mango if you’re done…are you done?

MONA
Yes.

AMINA
Well, I am also a little date-a-phobic, but you sort of remind me of my old high school soccer coach, minus the visor and whistle. But truthfully, I only came here because I knew we’d have a mediator. I actually despise most humans.

MONA
I feel the same way. Do you think it’s a cultural thing?

SHAH
Mona! You don’t have the mango!

MONA
Do you think it’s a cultural thing?

AMINA
I don’t know. Sometimes, I schedule a date with someone and don’t even show up.

MONA
I do the same thing.

AMINA
It’s like I don’t want their online profile to be shattered by who they really are.

MONA
Why do we do that?

AMINA
I don’t know. Maybe it’s like what Gandhi said: “I’ve got to do–”

MONA
“–what I’ve got to do.”

SHAH
Great, great, all right, ladies, let’s drop the mango.

MONA
We should do this again sometime.

AMINA
Absolutely.

MONA & AMINA
Same time next week?

SHAH
Great. 

SHAH
You know this, this isn’t doing anything for me.

Ιστορίες από εξετάσεις μαθητών

Johann Bach wrote a great many musical compositions and had a large number of children. In between he practiced on an old spinster which he kept up in his attic. Bach died from 1750 to the present. Bach was the most famous composer in the world and so was Handel. Handel was half German half Italian and half English. He was very large.

[EXPLANATION: Johann Bach wrote a great many musical compositions and had a large number of children. In between he practiced on an old spinster (?) which he kept up in his attic. Bach died from 1750 to the present (that’s a long time to die!) . Bach was the most famous composer in the world and so was Handel (Both of them?). Handel was half German half Italian and half English (that’s three halves!). He was very large (no wonder, if he had three halves!).

Robert Scott points out that “At the age of 21, Bach was reprimanded for “entertaining” a young spinster in the organ loft (not attic).  He later married her, so I suppose he might have “practiced” on her first!  More seriously, he certainly practised on a “spinet” (a forerunner of the harpsichord) which may well have been in the organ loft, or possibly in his brother’s attic.  (In this context, you may be intrigued that the spinet was developed from the virginal, presumably after practice.)]

1 2

3 4

 

ΤΕΛΕΤΗ ΒΡΑΒΕΥΣΗΣ (ΝΟΤ!)

Η συντονιστική/κριτική επιτροπή και η ΠΕΕΜΠΙΠ, ΣΥΓΧΑΙΡΕΙ τα μέλη της νικήτριας ομάδας TRANSALITISSES και ευχαριστεί θερμά όλους τους συμμετέχοντες μεταφραστές. Ελπίζουμε να το διασκεδάσατε όλοι όσο και εμείς. Θεωρούμε ότι το εγχείρημα στέφθηκε με επιτυχία και ελπίζουμε να συναντήσουμε εξίσου επιμελείς και ενθουσιώδεις επίδοξους μεταφραστές σε επόμενες διοργανώσεις!

Τέλος, επειδή διαγωνισμός χωρίς έστω ένα συμβολικό έπαθλο δεν γίνεται, όσο κι αν «παίζουμε για τη χαρά του παιχνιδιού», η ΠΕΕΜΠΙΠ έκρινε ότι το έπαθλο δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από ένα ΒΙΒΛΙΟ, και μάλιστα, ένα ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΟ βιβλίο (δόξα και τιμή στη ΔΕΒΘ και το ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ!). Ένα μεταφρασμένο βιβλίο το οποίο όμως θα έπρεπε να αναδεικνύει όλες εκείνες τις μεταφραστικές προκλήσεις που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι διαγωνιζόμενοι. Ποιο βιβλίο θα μπορούσε να είναι αυτό;

Το συμβολικό βραβείο που θα λάβουν τις επόμενες ημέρες τα μέλη της νικήτριας ομάδας των Translation Games δεν είναι άλλο από τις Μπούρδες, του Εδουάρδου Ληρ, μεταφρασμένες από τον συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας και μεταφραστή Αντώνη Παπαθεοδούλου, με έναν εξαιρετικό και κατατοπιστικό πρόλογο από τον μεταφραστή. Ευχαριστούμε θερμά τις Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ για την ευγενική χορηγία των βιβλίων!101529l

logo-ep

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *