Μεταφραστές και διερμηνείς στη μικρή και μεγάλη οθόνη

της Μαρίας Λερίδη

Παγκόσμια Ημέρα Μετάφρασης. Πώς θα το γιορτάσουμε; Με ένα αφιέρωμα στις διάφορες εμφανίσεις μεταφραστών και διερμηνέων στη μικρή και μεγάλη οθόνη. Φτιάξτε ποπκόρν, βάλτε άνετα ρούχα και καθίστε αναπαυτικά στον καναπέ σας για να απολαύσετε μία (ή και περισσότερες) από τις παρακάτω επιλογές.

Ξεκινάμε το ταξίδι μας από το όχι και πολύ μακρινό 1971 με «Μπανάνες».

 Bananas (1971)

Στην ταινία Bananas του Γούντυ Άλεν έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε μία από τις πιο απολαυστικές σκηνές στις οποίες κάνει την εμφάνισή του διερμηνέας.  Η ιστορία έχει ως εξής: Ο Φίλντιν Μέλις, ένας μοναχικός και αδέξιος Νεοϋορκέζος, καταφέρνει να γίνει πρόεδρος ενός μικροσκοπικού κράτους που προηγουμένως κυβερνούσε ένας σκληρός δικτάτορας. Στην επίμαχη σκηνή, ο Φίλντιν επισκέπτεται τις Η.Π.Α. για να κλείσει κάποιες συμφωνίες και στο αεροδρόμιο τον υποδέχεται ένας στρατηγός. Παρόλο που και οι δύο μιλάνε αγγλικά, ένας χαρακτήρας που συστήνεται ως «επίσημος διερμηνέας» απλώς επαναλαμβάνει τα όσα λένε τα δύο μέρη στα αγγλικά, προσθέτοντας δικά του στοιχεία στο ύφος και την επιτόνιση. Τελικά, γίνεται αντιληπτό ότι είναι απατεώνας και δύο τύποι της ασφάλειας (ή του ψυχιατρείου) αρχίζουν να τον κυνηγούν για να τον πιάσουν με απόχη!

Τι γίνεται όμως όταν οι συνομιλητές πραγματικά δεν μιλούν την ίδια γλώσσα;

Χαμένοι στη μετάφραση / Lost in Translation (2003)

Η πρώτη ταινία που σου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεσαι ταινίες για τη μετάφραση. Ή για το πώς μπορεί να χαθεί κάποιος στη μετάφραση. Πέρα από τις γλωσσικές και πολιτισμικές διαφορές που θίγει η ταινία, μία σκηνή είναι άκρως απολαυστική. Τόκιο. Ο Μπομπ Χάρις (Μπιλ Μάρεϊ), ένας ηθοποιός στην παρακμή του, ετοιμάζεται σε ένα στούντιο να γυρίσει μια διαφήμιση για ουίσκι. Ο σκηνοθέτης με πάθος δίνει εντολές στον ηθοποιό για το γύρισμα στα Ιαπωνικά. Εκείνος δεν καταλαβαίνει τίποτα. Ευτυχώς, υπάρχει πρόβλεψη για διερμηνέα. Η διερμηνέας δεν φαίνεται να το έχει πάρει πολύ ζεστά το θέμα και μεταφέρει απλώς μία-δύο λέξεις από το νόημα ενώ είναι προφανές ότι οι οδηγίες του σκηνοθέτη περιέχουν  πολύ περισσότερες πληροφορίες. Και κάπως έτσι χάνεσαι στη μετάφραση και απορείς γιατί συμφώνησες να κάνεις το διαφημιστικό…

Η Διερμηνέας / The Interpreter (2005)

Ή αλλιώς «τρόμος στην καμπίνα του διερμηνέα». Περνάμε πια σε πραγματικούς επαγγελματίες και καταστάσεις με δόντια. Νικόλ. Νέα Υόρκη. Κτίριο του ΟΗΕ. Ίντριγκες, δολοπλοκίες, δράση, μυστικές υπηρεσίες και κρυφά πλοκάμια που έχουν τον αμάζευτο. Εγγυημένη επιτυχία. Η μοναδική ταινία που έφερε στο προσκήνιο το επάγγελμα του διερμηνέα σε έναν διεθνή οργανισμό. Τι κάνεις όταν γυρίζεις να πάρεις την τσάντα σου από την καμπίνα διερμηνείας, είσαι από τους μοναδικούς που μιλούν μια σπάνια διάλεκτο και κατά λάθος ακούς ότι σχεδιάζεται μια δολοφονία; Το βάζεις στα πόδια; Καταρρέεις πάνω στη μοκέτα; Το καταγγέλλεις; Ό,τι και να αποφασίσεις να κάνεις, το συναρπαστικό σε αυτή την ταινία είναι ότι τα γυρίσματα έγιναν στο κτίριο του Ο.Η.Ε. στη Νέα Υόρκη και όχι σε φτωχομπινιάρικα στούντιο, επομένως μπαίνουμε βαθύτερα στο στόρυ και βλέπουμε ακριβώς πώς είναι οι καμπίνες των διερμηνέων εκεί. Λέγεται, επίσης, ότι χρησιμοποιήθηκαν πραγματικοί υπάλληλοι του οργανισμού σε ρόλους κομπάρσων ώστε να μπορεί να ελέγχεται η παρουσία όλων των προσώπων που βρίσκονταν στο χώρο. Οι Έλληνες διερμηνείς/μεταφραστές του οργανισμού που δεν βρίσκονται υπό απειλή να μην φανερώσουν τα μυστικά των πολιτικών μηχανορραφιών που ξέρουν καλούνται να μας επιβεβαιώσουν τις παραπάνω πληροφορίες ☺.

Charade (1963)

Γνωστό στα ελληνικά και ως «Ραντεβού στο Παρίσι». Η Όντρεϊ Χέπμπορν ως διερμηνέας Γαλλικών-Αγγλικών που εργάζεται στην EURESCO, με λίγο παλαιότερη τεχνολογία αλλά με πολύ περισσότερο στυλ από την Νικόλ. Μυστήριο, γέλιο και, φυσικά, Παρίσι. Από τις πιο αστείες σκηνές της ταινίας είναι όταν η Όντρεϊ προσπαθεί ως σωστή επαγγελματίας να διερμηνεύσει σε συνέδριο και ο Κάρι Γκραντ μπαίνει φουριόζος στην καμπίνα της διερμηνείας και την αποσυντονίζει τελείως. Όντρεϊ είναι αυτή, δεν νομίζω να της κράτησε κανείς κακία ☺.

The Adventures of Sherlock Holmes (1984-1985)

Μεταφερόμαστε στην Αγγλία και στην οδό Μπέικερ. Οι φαν του Άρθουρ Κόναν Ντόυλ θα γνωρίζετε ήδη ότι υπάρχει μια ιστορία του με τίτλο «Ο Έλληνας διερμηνέας» (The Greek Interpreter). Ο Έλληνας διερμηνέας είναι ο κύριος «Μελάς» ο οποίος μέσω του αδελφού του Σέρλοκ Χολμς, Μάικροφτ, ζητά τη βοήθεια του διάσημου ντετέκτιβ. Τον Μελά είχαν προσλάβει Βρετανοί εγκληματίες που εκβίαζαν έναν Έλληνα, τον Παύλο Κρατίδη, για να τους παραδώσει την περιουσία που είχε στην Ελλάδα. Ο Μελάς κατάφερε να ξεγελάσει τους εγκληματίες, μεταφράζοντας λανθασμένα ή ελλιπώς τα ελληνικά του Κρατίδη και να συγκεντρώσει πληροφορίες που βοήθησαν τον Χολμς να ξεδιαλύνει το μυστήριο. Αστυνομικές και μεταφραστικές δεξιότητες στην οικονομική συσκευασία ενός Έλληνα. Δείτε ολόκληρο το επεισόδιο εδώ:

The tourist / Ο τουρίστας (2010)

Οι περιπέτειες των διερμηνέων δεν τελειώνουν ποτέ… Τουλάχιστον, τους βρίσκουμε πάντα σε ωραίες τοποθεσίες. Αυτή τη φορά στη Βενετία! Και πάλι μυστικές υπηρεσίες, ίντριγκες, πάθη, δολοπλοκίες και… έρωτας στα κανάλια. Και αυτή τη φορά απαραίτητη η διερμηνεία. Ο Βρετανός πράκτορας (Πολ Μπέτανι) που έχει αναλάβει την υπόθεση εντοπισμού ενός φυγά (Τζόνι Ντεπ) προσπαθεί να καταλάβει μια συζήτηση στα Ρώσικα που έχει ένας γκάνγκστερ ο οποίος κρατά και εκβιάζει τη μυστική πράκτορα Ελίζ (Αντζελίνα Τζολί). Ο άμοιρος διερμηνέας που του φέρνουν για βοήθεια καταφθάνει στη βάρκα που είναι εγκατεστημένα όλα τα συστήματα παρακολούθησης και προσπαθεί να κάνει μετάφραση χωρίς να γνωρίζει απολύτως τίποτα για την υπόθεση. Τι ήθελε κι αυτός να ζητήσει κόντεξτ; Το κόντεξτ γι’ αυτούς είναι ένα πράσινο εξωγήινο πλασματάκι που θρυλείται ότι ζει στον πλανήτη Β-562 και δεν το ‘χει δει ποτέ κανείς.

Πόλεμος των Άστρων / Star Wars (1983)

Ή αλλιώς πώς μπορεί να είναι οι μεταφραστές στο μέλλον. Στην Επιστροφή των Τζεντάι (1983) γνωρίζουμε την Eve (EV-9D9), ένα θηλυκό ανδροειδές το οποίο λόγω κάποιου σφάλματος προγραμματισμού απολαμβάνει να βασανίζει και να ακρωτηριάζει άλλα ανδροειδή. Ο C-3PO, ένα ρομπότ πρωτοκόλλου, αναλαμβάνει ως καινούργιος διερμηνέας μιας και ο τελευταίος διερμηνέας που είχαν τους έχει αφήσει χρόνους…

Ακολουθεί ο διάλογος της γνωριμίας των δύο ρομπότ:

EV-9D9: How many languages do you speak?

C-3PO: I am fluent in over six million forms of communication, and can readily…

EV-9D9: [cuts him off again] Splendid! We have been without an interpreter since our master got angry with our last protocol droid and disintegrated him.

C-3PO: Disintegrated?

Ίσως τελικά ο διαμελισμός από ανδροειδή με σφάλμα προγραμματισμού και φονικές τάσεις να αποτελέσει στο μέλλον τον νούμερο ένα κίνδυνο για το σώμα του διερμηνέα. Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι δεν θα είμαστε τόσο αναλώσιμοι κι αν είμαστε να έχει τουλάχιστον προχωρήσει η επιστήμη της Βιονικής για να αλλάζουμε χέρια όπως αλλάζουμε πουκάμισα…

Στενές επαφές τρίτου τύπου / Close Encounters Of The Third Kind (1977)

Ή αλλιώς η δικαίωση του επαγγελματία διερμηνέα. Βρίσκεσαι στην έρημο Σονόρα και το πρώτο σου μέλημα εκτός από την αφυδάτωση είναι να ψάχνεις εξωγήινους. Πού θα βρεις μεταφραστή; Μα φυσικά στον χαρτογράφο που μιλάει τη γλώσσα που θες. Στην αρχή λοιπόν της ταινίας, βλέπουμε τον Αμερικάνο μη επαγγελματία διερμηνέα να δηλώνει πολύ σωστά: “Δεν είμαι επαγγελματίας διερμηνέας. Είμαι χαρτογράφος”. Αυτός ο κύριος, στη μέση της ερήμου Σονόρα, με συγκίνησε.

Game of thrones (2011 – )

Μεταφερόμαστε για λίγο στον φανταστικό κόσμο και στο μακρινό Slaver’s Bay. Οι φαν του Game of Thrones δεν χρειάζονται συστάσεις. Η πιο δημοφιλής διερμηνέας αυτό τον καιρό είναι η Μισάντεϊ. Αρχικά σκλάβα διερμηνέας του μισητού άρχοντα του Άσταπορ, εξελίσσεται πολύ γρήγορα στο δεξί χέρι της Θυελλογέννητης Μητέρας των Δράκων, Νταινέρυς Ταργκάρυεν. Μιλά 19 γλώσσες, είναι κούκλα, πανέξυπνη, ετοιμόλογη και σέξι. Όπως ακριβώς οι διερμηνείς. “It is known!” Μοναδική αξία έχει το ότι από το στόμα της ακούμε και το πρώτο ανέκδοτο σε σειρά, ειδικά για μεταφραστές!

Vikings (2013 – )

Επιστρέφουμε στον πραγματικό κόσμο αλλά πάμε λίγο πιο πίσω στο χρόνο γύρω στον 9^ο μ.Χ. αιώνα και λίγο πιο βόρεια, στη Σκανδιναβία. Ο Ράγκναρ Λόθμπροκ, μυθικός βασιλιάς των Βίκινγκ, φτάνει στις ακτές της Βρετανίας και λεηλατεί με λεπτούς τρόπους τα καθολικά μοναστήρια της περιοχής. Στα χέρια των «άγριων» Βίκινγκ φυλακίζεται ένας νεαρός μοναχός, ο Άθελσταν, ο οποίος όπως όλοι οι μοναχοί της εποχής γνωρίζει Ελληνικά και Λατινικά και κάνει μεταφράσεις χριστιανικών κειμένων. Η 2^η σεζόν μας βρίσκει στο Ουέσεξ όπου ο βασιλιάς της περιοχής Έκμπερτ, παρόλο που έχει αιχμαλωτίσει τον μοναχό, του εμπιστεύεται κάποιες αρχαίες ρωμαϊκές παγανιστικές γραφές και του ζητά κρυφά να τις μεταφράσει. Ο Άθελσταν ενθουσιάζεται με τη νέα του δουλειά ως μεταφραστής και εμείς χαιρόμαστε γιατί ταυτιζόμαστε με τον ενθουσιασμό του και ελπίζουμε στο τέλος να μπορέσει να κρατήσει το κεφάλι του!

 Μιας και πήγαμε πίσω στο χρόνο, ας δούμε και τους δικούς μας τοπικούς θρύλους λίγο.

 Xena: The warrior princess

Τα παρακάτω διαβάζονται με δική σας ευθύνη και καλύτερα να απομακρύνετε τα μικρά παιδιά από την οθόνη.

Δεύτερο επεισόδιο της δεύτερης σεζόν. Ελλάδα, Μακεδονία, 1942 μ.Χ., εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.  Μια νεαρή αρχαιολόγος (προφανώς απόγονος της Γαβριέλας) είναι επικεφαλής μιας ανασκαφής σε αναζήτηση ενός τάφου που εικάζεται ότι περιέχει τους αρχαίους παπύρους της Ζήνας, για την απόκτηση των οποίων γίνεται μανιώδες πλανητικό σύστριγγλο εφόσον, επιστημονικώς αποδεδειγμένα, είναι το πιο σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα του αιώνα. Η Μελίντα Πάππας (απόγονος της Ζήνας), επίσης αρχαιολόγος, φτάνει στην ανασκαφή για να βοηθήσει στη μετάφραση αρχαίων γραπτών. Ευτυχώς δηλαδή που βρίσκεται εκεί η ευλογημένη γιατί η άσχετη απόγονος της Γαβριέλας έχει μεταφράσει λάθος τους παπύρους και γι’ αυτό δεν μπορεί να προχωρήσει η έρευνα. Η Ζήνα και πάλι έσωσε τη μέρα.

Σε αυτό το σημείο μού είναι αφόρητα δύσκολο να αναφερθώ στη Ζήνα και να μην μιλήσω για την αγαπημένη φυσικά σκηνή (1η σεζόν, 7ο επεισόδιο) όλων των Ελλήνων ανά την υφήλιο, που μας κάνει περήφανους ως έθνος. Είναι η σκηνή στην οποία η Γαβριέλα μιλά άπταιστα Ελληνικά. Μπορεί να μην αναφέρεται η σκηνή ξεκάθαρα σε κάποιον μεταφραστή αλλά προφανώς η ηρωίδα μας έχει ιδιαίτερα ανεπτυγμένες γλωσσολογικές δεξιότητες και θεωρώ ετσιθελικά ότι πρέπει να συμπεριληφθεί στη λίστα. Είμαστε σε μια σπηλιά όπου οι θεοί του Ολύμπου έχουν πετρώσει τους Τιτάνες. Οι κάτοικοι του χωριού προσπαθούν με έναν ψαλμό να ξυπνήσουν τους Τιτάνες από τον αιώνιο ύπνο τους (σπάω το κεφάλι μου να θυμηθώ γιατί). Η Γαβριέλα αναγκάζεται να παρέμβει γιατί αντιλαμβάνεται ότι τον απαγγέλλουν λάθος. Εκείνη το έχει μελετήσει: ο ψαλμός είναι γραμμένος σε δωρικό και όχι σε ιωνικό ρυθμό. Ο ψαλμός, λοιπόν, διαβάζεται ως εξής:

“Ευχαριστώ παρά πολύ. Έτσι κι έτσι. Γεια σου καλημέρα! Γεια σου καληνύχτα! Γεια σου καληνότσες!”

Λίγο αργότερα, η Γαβριέλα καλείται πάλι να διαβάσει άλλο κομμάτι του ψαλμού για να σώσει την κατάσταση.

“Χαίρετε, χαίρετε, χαίρετε. Γεια σου χαίρετα. Κάλη χαιρετά. Μουπόλητα Μουπόλητα. Χανιά Ηράκλειον!”

Με το “Χανιά Ηράκλειον”, όπως είναι αναμενόμενο, μένουν όλοι κάγκελο σε πετρωματική κατάσταση και εμείς δεν μπορούμε παρά να διθυραμβήσουμε σε ιαμβικό πεντάμετρο!

Πάρτε μια γεύση εδώ:

Τα Φιλαράκια / Friends – The One Where Ross and Rachel Take a Break

Πίσω στη Νέα Υόρκη. 15^ο επεισόδιο, 3^η σεζόν. Είμαι σίγουρη ότι όλοι όσοι βλέπετε “Τα Φιλαράκια” θυμάστε αυτό το επεισόδιο γιατί σηματοδοτεί την έναρξη της εποχής “We were on a break” για την παρέα. Ίσως να μην θυμάστε όμως ότι στο ίδιο επεισόδιο η Φοίβη βγαίνει με ένα διπλωμάτη, τον Σέργκεϊ, ο οποίος κυκλοφορεί πάντα με τον διερμηνέα του γιατί δεν μιλάει γρι αγγλικά. Ο διερμηνέας είναι πάντα παρών, ακόμη και στις πιο θερμές στιγμές ανάμεσα στο ζευγάρι και προσπαθεί να αποδώσει με πάθος τα όσα λέει ο εργοδότης του.

Το ζευγάρι συνεχίζει τις συναντήσεις του αλλά αυτή τη φορά η Φοίβη καλεί και τη Μόνικα για υποστήριξη στο δείπνο προκειμένου να κάνει παρέα στον διερμηνέα. Έλα όμως που αναπτύσσεται αμοιβαία συμπάθεια ανάμεσά τους και ο διερμηνέας δεν δείχνει κανένα ενδιαφέρον να συνεχίσει τη δουλειά του… Ευτυχώς που ο έρωτας και η μουσική σπάνε το φράγμα της γλώσσας και στο κλείσιμο του επεισοδίου βλέπουμε την Φοίβη και τον Σέργκεϊ να τα βγάζουν πέρα και χωρίς την παρουσία διερμηνέα.

Είπα Φιλαράκια και εντελώς συνειρμικά μου ήρθε στο μυαλό ο Χριστόφορος Παπακαλιάτης. Δεν ξέρω γιατί…

Να με προσέχεις (2000)

Η χρυσή συνταγή του Παπακαλιάτη: 1^ο επεισόδιο στη σειρά “Να με προσέχεις”. Παξοί. Δωμάτιο με υπέροχη θέα. Ο Αλέξανδρος (Χριστόφορος Παπακαλιάτης) εμφανίσιμος, συνεσταλμένος, ευαίσθητος, ευγενικός, έχει φυσικά σπουδάσει στη φιλοσοφική αλλά… τον κερδίζει η ζωγραφική. Η Έλλη (Βαλέρια Χριστοδουλίδου) εντυπωσιακή, γλυκιά, ανεξάρτητη, Αθηναία. Η Έλλη μάς ενημερώνει ότι σπουδάζει στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο γλώσσες (!). Ναι, ναι, γλώσσες! Εκείνος την ρωτάει με απορία “Γλώσσες;” και εκείνη του απαντά μέσα στη γλύκα: “Ναι… ξέρεις… Αγγλικά, Γερμανικά, Ισπανικά, γλώσσες, ξέρεις…”. Εκείνος καταλαβαίνει αμέσως και της απαντά χαμογελώντας “Δηλαδή μεταφράστρια.” και εκεί που λες καλά το πάμε, τον γειώνει και του λέει: “Δεν ξέρω αν θα ασχοληθώ με αυτό το επάγγελμα… αλλά για κάτι τέτοιο ξεκίνησα.”. Τσάμπα οι εξετάσεις με το παλιό σύστημα!

Μπορείτε να απολαύσετε αυτή τη σκηνή εδώ (από το 25:31).

4ο επεισόδιο. Ο κόσμος έχει χαλάσει (spoiler alert) με θανάτους, χρεοκοπίες, απιστίες κ.ά. και η Έλλη μας παρέχει ορισμένες βέλτιστες πρακτικές για το πώς ένας μεταφραστής μπορεί να αντιμετωπίσει έναν πελάτη που του χρωστάει λεφτά (μιλάμε πάντα για το 2000). Αφού βρίζει τον υπάλληλο της διαφημιστικής εταιρείας με την οποία συνεργάζεται απειλώντας ότι θα τους σπάσει στο ξύλο αν δεν της δώσουν τα λεφτά που της χρωστάνε εδώ και τρεις μήνες, επιμένει να δει το αφεντικό το οποίο παράλληλα βρίσκεται σε συνάντηση. Το αφεντικό ενημερώνεται αλλά τη βρίσκει πολύ ενοχλητική και γι’ αυτό ζητά από τον υπάλληλό του να φωνάξει την αστυνομία για να την διώξουν από την εταιρεία. Εκείνη, έξαλλη, μπουκάρει στο γραφείο απειλώντας τον και πάλι ότι θα τον σπάσει στο ξύλο. Ευτυχώς, μέσα στο γραφείο βρίσκεται ο Κωνσταντίνος (Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης) με τον οποίο «γνωρίζεται» από παλιά και ο οποίος παρεμβαίνει για να καθησυχάσει τα πνεύματα (και νομίζω τελικά ότι λόγω της γνωριμίας του με το αφεντικό καταφέρνει να της εξασφαλίσει και την πληρωμή της). Άρα, μήνυμα προς μεταφραστές από τη σειρά: ο μόνος τρόπος να πάρεις τα λεφτά σου είναι ή να ξέρεις κάποιον που ξέρει τον εργοδότη/πελάτη σου ή να κάνεις πολεμικές τέχνες σε περίπτωση που χρειαστεί να προκαλέσεις πρόσθιο εξάρθρημα ώμου στο αφεντικό σου.

Παρακάτω το απόσπασμα (από το 04:21). Πάρτε χαρτί και μολύβι και κρατήστε σημειώσεις.

Grey’s anatomy (2005 – )

Ας μεταφερθούμε τώρα για λίγο στο Σιάτλ και στο υπερσύγχρονο νοσοκομείο Σιάτλ Γκρέις. Το νοσοκομείο από ό,τι φαίνεται σφίγγεται οικονομικά και δεν υπάρχει πρόβλεψη για την άμεση παροχή διερμηνέων. Στη σειρά, μια ομάδα μαθητευόμενων γιατρών προσπαθεί να επιβιώσει στον σκληρό κόσμο της ιατρικής, και στον κόσμο γενικότερα, καλούμενη να αντιμετωπίσει αρκετά περίεργα ιατρικά περιστατικά. Στο δεύτερο επεισόδιο του πρώτου κύκλου, παράλληλα με τις περιπέτειες της πρωταγωνίστριας Μέρεντιθ Γκρέι με τον ΜακΝτρίμι μέσα στα ασανσέρ του νοσοκομείου (το οποίο φαίνεται ότι τοποθετήθηκε εκεί για να φιλιέται ο κόσμος), η Σόντα Ράιμς μας επισημαίνει από πολύ νωρίς πόσο σημαντική είναι η ύπαρξη ιατρικών διερμηνέων σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Το πρώην μοντέλο, νυν γιατρός Ίζι Στίβενς έχει αναλάβει ένα περιστατικό στα επείγοντα όπου χρειάζεται να κάνει ράμματα σε μια γυναίκα ασιατικής καταγωγής, την κυρία Λου. Την ρωτάει λοιπόν αν είναι αλλεργική σε κάποιο φάρμακο. Η γυναίκα όμως της απαντά στα Κινέζικα και η Ίζι πανικόβλητη ρωτά γύρω της αν υπάρχει κάποιος που να μιλά τη γλώσσα για να την βοηθήσει. Σε νέα σκηνή λίγο αργότερα βλέπουμε την Ίζι, απογοητευμένη που δεν βρίσκει διερμηνέα, να έχει καλέσει για βοήθεια στο δωμάτιο την επίσης μαθητευόμενη αλλά κίλερ γιατρό ρομπότ πρωτοκόλλου Κριστίνα Γιανγκ (επίσης εμφανισιακά ασιατικής καταγωγής) για να την βοηθήσει να συνεννοηθεί. Η απάντηση της Κριστίνα την αποστομώνει.

Desert flower (2009)

Στα πιο σοβαρά τώρα, εδώ βλέπουμε πώς η ανάμιξη ενός μη επαγγελματία διερμηνέα/μεταφραστή σε σημαντικούς τομείς όπως η υγεία μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες. Και πάλι σε περιβάλλον νοσοκομείου. Η ταινία αυτή είναι βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο και στην πραγματική ιστορία της Γουόρις Ντίρι και θίγει την καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών, τους περιορισμούς που υφίστανται και τον εξευτελισμό της ανθρώπινης φύσης. Σε μια σκηνή που η πρωταγωνίστρια βρίσκεται στο νοσοκομείο, ο διερμηνέας/νοσοκόμος που καλείται να την βοηθήσει να επικοινωνήσει ξεπερνά τα όρια και της κάνει κήρυγμα για το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ως γυναίκα. Πολύ σοκαριστική σκηνή που αποδεικνύει τη σπουδαιότητα των γλωσσικών δικαιωμάτων ως θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.

Οι δύο πλέον πρόσφατες παρουσίες μεταφραστών/διερμηνέων που εντόπισα μας έρχονται από την Πορτογαλία και την Κίνα. Δεν τις έχω δει. Όποιος έχει περισσότερες πληροφορίες ας μας τις στείλει.

Paul (2016)

Η μία και μοναδική ταινία που βρήκα στην οποία η πρωταγωνίστρια ασχολείται με τον υποτιτλισμό και μας έρχεται από την Πορτογαλία. Μια υποτιτλίστρια αναλαμβάνει ένα πολύ επείγον έργο υποτιτλισμού. Η πλοκή την αιχμαλωτίζει και αναπτύσσει μια ιδιαίτερη σχέση με την ταινία, σχεδόν βυθίζεται μέσα σε αυτή. Η ταινία κυκλοφορεί ακόμη σε επίπεδο φεστιβάλ, μπορείτε να δείτε όμως το τρέιλερ.

Dear Translator / Interpreter (2016)

Ή όπως αλλιώς ονομάζεται αυτή η ολοκαίνουρια κινέζικη σειρά που λαμβάνει μεγάλα ποσοστά τηλεθέασης στην Κίνα. Όσοι θέλετε να ξεσκονίσετε τα Κινέζικά σας, δείτε το να μας πείτε εντυπώσεις. 42 επεισόδια! Εδώ έχουμε καταρχάς φοιτητές διερμηνείας που προσπαθούν να εκπαιδευτούν υπό τη σκληρή καθοδήγηση μιας μεταφραστικής διάνοιας-μέντορα. Πάντως, οι επαγγελματίες της χώρας έχουν ήδη ασκήσει αυστηρή κριτική για το πώς ακριβώς προβάλλεται το επάγγελμά τους. Διαβάστε περισσότερα και εδώ.

Ταυτιστήκατε καθόλου με τους παραπάνω ήρωες; Για τέλος σας άφησα τον αγαπημένο μου. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε δει τη σκηνή, αλλά είναι πολύ πιθανό να μην την έχετε προσέξει. Ξέρετε, βέβαια, ότι το επάγγελμα του μεταφραστή είναι ένα από τα αρχαιότερα του κόσμου. Ποιος είναι όμως ένας από τους πιο γνωστούς μεταφραστές στην ιστορία; Ο Ιούδας ο Ισκαριώτης φυσικά! Τον βλέπουμε να το παραδέχεται και στη σκηνή της γνωριμίας με τον Ιησού στην τηλεοπτική σειρά «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ»: «Γράφω, διαβάζω Εβραϊκά, Ελληνικά, Λατινικά. Μεταφράζω έγγραφα» (aka «Ξέρεις, γλώσσες», βλ. παραπάνω).

Όταν βρεθείτε λοιπόν ξανά μπροστά στο ερώτημα αν η μετάφραση είναι προδοσία του πρωτότυπου κειμένου, ξαναδείτε το τελευταίο απόσπασμα με τον πρώτο διδάξαντα.

Καλή θέαση και ευτυχισμένη Παγκόσμια Ημέρα Μετάφρασης!

*Τα πνευματικά δικαιώματα των βίντεο και των φωτογραφιών που εμφανίζονται στο παρόν άρθρο ανήκουν στους δημιουργούς τους. Το παρόν άρθρο έχει απλώς ενημερωτικό και μη εμπορικό χαρακτήρα. / All copyrights belong to their respective owners.

 

---

Η Μαρία Λερίδη είναι επαγγελματίας μεταφράστρια και Αντιπρόεδρος της ΠΕΕΜΠΙΠ. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας και ιδιοκτήτρια της εταιρείας “Ennoema Translation Services”. Πριν ασχοληθεί με τη μετάφραση, εργάστηκε ως γραφίστρια, υπεύθυνη διασφάλισης ποιότητας και υπεύθυνη επικοινωνίας και δημοσίων σχέσεων, ενώ στα πλαίσια της πρακτικής της απασχολήθηκε στην Ύπατη αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Έχει μεγάλη εμπειρία με τους υπολογιστές και τα εργαλεία μετάφρασης και ασχολείται ερασιτεχνικά με την κατασκευή ιστοσελίδων και τη διαχείριση ιστολογίων. Υποστηρίζει θερμά τον κοινωνικό εθελοντισμό καθώς πιστεύει ότι, εκτός από επαγγελματικές ευκαιρίες και γνωριμίες, μας προσφέρει τη δυνατότητα να γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι.